یکی از قطعات مهم و تاثیر گذار در ماشین، قطعه “تسمه تایم” است. تسمه تایم (Timing Belt) یک قطعه لاستیکی می باشد که چندین دندانه بر روی آن وجود دارد. اینکه بر روی تسمه تایم، چند دندانه وجود داشته باشد و سایز تسمه تایم چقدر باشد به نوع ماشین بستگی دارد. ضمنا تسمه تایم بر روی پولی های میل سوپاپ و میل لنگ ماشین تعبیه می گردد.
در واقع تسمه تایم یکی از قطعات مصرفی و تعویض شونده در ماشین می باشد ولی یک تفاوت اصلی بین تسمه تایم و سایر قطعات تعویضی ماشین وجود دارد. آن تفاوت این است که در صورت خراب شدن بسیاری از قطعات مصرفی دیگر، تنها با عوض کردن آن قطعه مشکل برطرف می شود. مثلاً شما شمع های ماشین را در نظر بگیرید، شمع های ماشین جزء قطعات مصرفی آن هستند. اگر این شمع ها دچار مشکل شوند، می توان آنها را تعویض کرد، بدون اینکه خسارتی به ماشین شما وارد آید. ولی در صورت خراب شدن و پاره شدن تسمه تایم، مشکل ایجاد شده تنها با عوض کردن آن حل نمی شود چرا که پاره شدن تسمه تایم، آسیب ها و خسارت های زیادی را به ماشین وارد می کند.
تسمه تایم چیست ؟
تسمه تایم از قطعات اصلی استفاده شده در ماشین است به نحوی که بدون وجود تسمه تایم، ماشین روشن نمی گردد و کار نمی کند. وظیفه تسمه تایم این است که میل لنگ و میل سوپاپ را به یکدیگر وصل کند. همچنین عملکرد میل سوپاپ های ماشین هم به وسیله تسمه تایم، زمان بندی می شود. در واقع تسمه تایم کاری می کند که هر دو باری که قطعه میل لنگ می چرخد، میل سوپاپ نیز چرخیده شود؛ به این معنا که میل سوپاپ به تعداد نصف میل لنگ در ماشین، دچار چرخش و دوران می شود.
در بعضی از ماشین ها به جای تسمه تایم از زنجیر تایم استفاده می شود. زنجیر تایم مدل قدیمی تر تسمه تایم هست و در واقع در خودروهای قدیمی این زنجیر تایم بود که میل سوپاپ ها را زمانبندی می کرد. مزیت زنجیر تایم نسبت به تسمه تایم، مقاومت بالا و عمر طولانی تر آن بود. این مقاومت بالای زنجیر تایم به خاطر جنس آهنی آن بود. در واقع تا زمانی که موتور ماشین کار می کرد، زنجیر تایم هم به صورت سالم کار خود را انجام می داد . این در صورتی است که تسمه تایم، عمر خیلی طولانی ندارد و چون از جنس پلاستیک ساخته شده است به مرور زمان کیفیت خود را از دست می دهد. مزیت و فایده اصلی تسمه تایم نسبت به زنجیر تایم این است که تسمه تایم بی صدا کار می کند ولی زنجیر تایم صدای زیادی را در هنگام چرخش خود ایجاد می کرد. یک دلیل دیگر هم برای استفاده از تسمه تایم به جای زنجیر تایم در ماشین های جدید وجود دارد و آن هم این است که تسمه تایم نیاز به تعمیر ندارد و به راحتی تعویض می شود؛ ولی زنجیر تایم باید تعمیر می‌شد و هزینه تعمیر آن هم بالا بود و البته تعمیر آن هم کار راحتی نیست. تمام ماشین های ایرانی به جز ماشین پیکان و پیکان وانت، دارای تسمه تایم هستند. بنابراین یاد گرفتن نکاتی راجع به تسمه تایم می تواند به اکثر راننده های ایرانی، کمک شایانی بکند.
مشکلات ناشی از پاره شدن تسمه تایم
در صورتی که تسمه تایم ماشین خود را سر وقت تعویض نکنید، احتمال پاره شدن آن وجود دارد. “پاره شدن تسمه تایم” با خسارت های زیادی همراه خواهد بود. یکی از قطعاتی که از پاره شدن تسمه تایم آسیب می بینند، سوپاپ ها هستند. از آنجایی که سوپاپ ها و پیستون ها در درون سیلندر ماشین قرار گرفته اند، امکان برخورد این دو قطعه به همدیگر وجود دارد. تسمه تایم جلوی این برخورد را می گرفت چرا که با تنظیم زمان بندی میل سوپاپ و سوپاپ ها و پیستون توسط تسمه تایم، امکان برخورد این قطعات به یکدیگر از بین می رود؛ ولی اگر تسمه تایم ماشین پاره شود باعث به هم ریخته شدن زمان بندی می شود و پیستون ها و سوپاپ ها به همدیگر برخورد می کنند. تا اینجا فهمیدیم که پاره شدن تسمه تایم می تواند سوپاپ های ماشین را با مشکل جدی مواجه کند. هزینه تعمیر سوپاپ های ماشین، عدد پایینی نیست و هزینه ی هنگفتی برای شما خواهد بود.
در قسمت بالا اشاره کردیم که پاره شدن تسمه تایم می تواند خرابی و کج شدن سوپاپ های ماشین را به همراه داشته باشد ولی این تازه قسمت خوب و خوشبینانه ماجرا است. اگر دور موتور ماشین شما در هنگام پاره شدن تسمه تایم بالا باشد، حتی امکان دارد سیلندر ماشین هم آسیب جدی ببیند و صاحب ماشین مجبور شود که سیلندر ماشین خود را عوض کند. طبیعتا هزینه تعویض سیلندر و دردسر های انجام این کار بسیار بالاست و صاحب ماشین می بایستی متناسب با ماشین خود، هزینه ۱۰ میلیون یا حتی بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان بابت تعویض سیلندر کنار بگذارد.
راههای پیشگیری از پاره شدن تسمه تایم
اولین و اصولی ترین کاری که برای “جلوگیری از پاره شدن تسمه تایم” در حین حرکت ماشین باید انجام دهید، تعویض به موقع این قطعه حساس است. معمولاً تسمه تایم ها را باید در هر ۶۰ هزار کیلومتر یک بار عوض کرد. البته اگر تسمه تایم فابریک بر روی ماشین صفر کیلومتر وجود داشته باشد، معمولاً تا ۸۰ هزار کیاومتر، نیاز به تغییر نخواهند داشت. اگر خودرویی که هم اکنون در اختیار دارید از ابتدا متعلق به شما نبوده است و آن را به صورت کارکرده از کسی خریداری کرده اید باید اهمیت زیادی به تسمه تایم آن بدهید و از اینکه که در موعد مقرر تسمه تایم خود را عوض کرده است مطمئن شوید. اگر از این قضیه اطمینان حاصل نکردید حتما تسمه تایم خودروی خود را توسط یک مکانیک چک کنید و در صورت نیاز در همان ابتدای خرید خودرو، تسمه تایم آن را تعویض نمایید. یک نکته که باید در این مورد به آن دقت کنید این است که نباید صرفاً گذشت ۶۰۰۰۰ کیلومتر از کارکرد خودرو را برای تعویض تسمه تایم ملاک قرار دهید، چرا که احتمال دارد یک خودرو برای مدت طولانی اصلاً کار نکرده باشد و تسمه تایم آن منقضی شده باشد. به هر حال تسمه تایم یک قطعه لاستیکی است و مانند بقیه قطعات لاستیکی، تاریخ انقضای مشخصی دارد. معمولاً یک تسمه تایم بیشتر از ۵ سال عمر نمی کند حتی اگر خودرویی که این تسمه تایم بر روی آن قرار دارد، اصلاً حرکت نکند و کل پنج سال را در پارکینگ باشد، باید تسمه تایم آن را عوض کرد.
به منظور جلوگیری از پاره شدن تسمه تایم، یکی از نکاتی که متاسفانه اهمیت کمتری هم به آن داده می شود تعویض به موقع تسمه دینام است. تسمه دینام نسبت به تسمه تایم، طول عمر خیلی پایین تری دارد و معمولاً باید در هر ۲۰ هزار کیلومتر یک بار تسمه دینام خودرو تعویض شود. اگر تسمه دینام خودرو به موقع تعویض نشود و در حین حرکت ماشین، این تسمه بریده شود تکه های پاره شده این تسمه دینام به درون محفظه تایمینگ ماشین می روند و تسمه تایم ماشین را پاره می کنند.
توجه به علائم خراب شدن تسمه تایم ماشین
در صورتی که که هیچ کدام از مشکلات ذکر شده در بالا به وقوع نپیوندد یعنی نه تسمه دینام پاره شود و نه شصت هزار کیلومتر یا پنج سال از زمان عوض کردن تسمه تایم خودروی شما گذشته باشد، باز هم یک سری علائم وجود دارند که به شما هشدار می دهند، تسمه تایم خودروی خود را باید تعویض کنید. این “علائم خراب شدن تسمه تایم” عبارتند از:
زیاد شدن دود خروجی از اگزوز ماشین. زیاد شدن دود اگزوز حاکی از انجام نشدن صحیح عمل احتراق در موتور خودرو است. البته احتراق بد در موتور، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد یکی از این دلایل عملکرد بد تسمه تایم است.
علامت دیگر خراب شدن تسمه تایم، استارت نخوردن خودرو است. اگر بخواهیم به صورت فنی، فرآیند روشن شدن ماشین را بررسی کنیم؛ باید بگوییم که زمانی که راننده، استارت ماشین را روشن می کند، میل لنگ ماشین می چرخد و یک سیکل احتراق در درون موتور ماشین صورت می‌پذیرد تا باعث روشن شدن ماشین شود. در صورت عملکرد بد تسمه تایم ماشین، استارت زدن راننده، میل لنگ ماشین را به حرکت در می آورد ولی این حرکت میل لنگ، باعث به حرکت در آمدن میل سوپاپ ماشین نمی شود و در نهایت ماشین روشن نمی شود. بسیاری از افراد در این مواقع، یعنی در هنگام روشن نشدن ماشین، شروع به هل دادن آن می کنند که همین کار می تواند تسمه تایم خودرو را پاره کند. بنابراین در صورتی که ماشین شما استارت نخورد ابتدا باید دلیل آن را بدانید و اگر دلیل روشن نشدن ماشین شما خوابیدن باتری باشد کاری مانند هل دادن، اشکالی ندارد. هر چند در همان حالت، یعنی خراب شدن باتری هم بهتر است از کار باتری به باتری کردن به جای هل دادن استفاده کنید.
علامت دیگر خراب شدن تسمه تایم ماشین شما، کارکرد بد موتور ماشین است. خرابی تسمه تایم هم می‌تواند قدرت موتور ماشین شما را کم کند و ماشین شما با لرزش روبرو شود. در واقع خراب شدن تسمه تایم، عملکرد موتور ماشین را با اختلال مواجه می کند. در صورت مواجه شدن با این مشکل، بلافاصله ماشین خود را خاموش کنید و به بررسی تسمه تایم آن بپردازید. حتی اگر مجبور شوید، خودروی خود را تا مکانیکی بوکسل کنید، ضرر نکرده اید چرا که هزینه بوکسل کردن ماشین، نسبت به هزینه پاره شدن تسمه تایم در هنگام حرکت، بسیار کمتر است.
یک نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که در زمان تعویض تسمه تایم ماشین خود، بهتر است که بلبرینگ تایم آن را نیز عوض کنید. هر چند بلبرینگ تایم نسبت به تسمه تایم عمر مفید بیشتری دارد اما در صورت عوض کردن بلبرینگ تایم همراه با تسمه تایم شما ضرر نمی کنید؛ چرا که خراب شدن بلبرینگ تایم هم مانند خراب شدن تسمه تایم خسارت مشابهی را به موتور خودروی شما وارد خواهد کرد.
علامت بعدی خراب شدن تسمه تایم، کم شدن شتاب و قدرت ماشین است.
افزایش پیدا کردن مصرف سوخت در ماشین هم علامت دیگری از خراب شدن تسمه تایم ماشین است.
شنیدن صدای عجیب و غریب از قسمت قاب تسمه تایم در کاپوت ماشین. اگر صدای غیرعادی از کاپوت ماشین خود شنیدید نباید به آن بی اهمیت باشید. هر صدایی یک علتی دارد که بی توجهی به آن می تواند ضررهای زیادی به شما بزند. اگر صدا از قسمت تسمه تایم بود هر چه سریعتر باید خودرو را به یک مکانیکی برسانید تا تسمه های خودروی شما بررسی شوند.
نکاتی راجع به تسمه تایم ماشین
حتماً بر روی یک دفترچه، تاریخ تعویض تسمه تایم و همچنین کیلومتر ماشین در زمان تعویض تسمه تایم را یادداشت کنید.
در هنگام هنگام تعویض کردن تسمه تایم، بایستی یک سری قطعه مانند هرزگرد، واتر پمپ و پولی را هم عوض کنید؛ چرا که خراب بودن این قطعات هم در نهایت، خراب شدن تسمه تایم را در پی خواهد داشت. البته اهمیت تعویض واتر پمپ در زمان تعویض تسمه تایم کمتر است.
در زمان چک کردن تسمه تایم باید به این نکته دقت کنید که همه دندانه های آن باید سالم باشند و هیچ نوع خوردگی یا ترک یا تغییر شکل دندانه در تسمه های ماشین شما رویت نشود.
در زمان چک کردن تسمه تایم باید دقت کنید که شکستگی و ترک در سطح آن وجود نداشته باشد.
تسمه تایم خودروی خود را باید به صورت پیوسته چک کنید.
تایم گیری یا تنطیم تسمه تایم
تمام علائمی که برای خرابی تسمه تایم در بالا ذکر کردیم می‌تواند ارتباطی به خراب شدن آن نداشته باشد، بلکه حاکی از تنظیم نبودن تسمه تایم باشد. در واقع همه علائم بالا را می توان با عنوان علائم تنطیم نبودن تسمه تایم هم نام برد. در این صورت تنها با تنظیم کردن تسمه تایم مشکل برطرف می شود. به این فرآیند، فرآیند “تنظیم تسمه تایم یا تایم‌گیری” هم گفته می‌شود. اگر تنظیم تسمه تایم به درستی صورت نگیرد فرآیند احتراق و جرقه زنی شمع ها دچار مشکل می شود. در واقع باید تسمه تایم ماشین شما به درستی تنظیم شده باشد تا عملکرد موتور خودروی شما به بهترین نحو باشد و هماهنگی مورد نیاز بین تمام قسمت های موتور برقرار شود.
تنظیم تایم، کار ساده ای نیست و برای انجام این کار باید به مکانیک های متبحر و با تجربه مراجعه کنید.
با تشکر از اینکه ما را تا پایان این مقاله همراهی کردید، اگر تجربه ای راجع به تنظیم کردن تسمه تایم داشته اید، خوشحال می شویم که دیدگاه های خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
همچنین شما عزیزان می توانید برای خرید لوازم یدکی خودرو از جمله خرید تسمه تایم به وبسایت یدک یار مراجعه کنید.